Phóng viên: Xin ông cho biết khái niệm về sức khỏe tinh thần và tại sao nó quan trọng đối với cuộc sống của con người?

Ông Mã Ngọc Thể: Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), sức khỏe tinh thần là trạng thái nhận thức và kiểm soát bản thân của mỗi người để có thể đối phó với những căng thẳng của cuộc sống. Đồng thời, có thể làm việc hiệu quả và góp phần xây dựng cộng đồng. Tuy nhiên, chúng ta có thể xác định sức khỏe tinh thần là một trạng thái cơ thể đảm bảo sự cân bằng, ổn định giữa sinh lý, tâm lý và xã hội của cá nhân nhằm giúp cho con người duy trì được sự ổn định, bền vững và phát triển, đáp ứng được các nhu cầu tất yếu của bản thân và yêu cầu của xã hội.

Trong ba yếu tố này, nếu bị suy yếu một yếu tố nào đó sẽ gây ra sự cản trở những hoạt động bình thường của con người, gây ra những bất lợi, khiến cho cá nhân có nguy cơ rơi vào tình trạng rối loạn nhận thức, hành vi và hoạt động trong cuộc sống. Đồng thời, có thể hình thành rối loạn có hệ thống đến sức khỏe tinh thần của cộng đồng và xã hội.

Phóng viên: Trong xã hội hiện đại, mỗi người có nhiều áp lực từ công việc, gia đình, tài chính… Ông cho biết những yếu tố này ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe tinh thần của con người?

Ông Mã Ngọc Thể: Bên cạnh những yếu tố nêu trên, thì có thêm nhiều yếu tố khác gây ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của con người từ chuyển đổi công việc, sự thăng tiến, lão hóa, bệnh tật kéo dài, tai nạn giao thông và lao động… dẫn đến các rối loạn từ cơ thể đến tâm lý, tâm thần và ảnh hưởng lớn nghiêm trọng tới sức khỏe tinh thần của con người như suy nhược cơ thể, rối loạn tiêu hóa, đau đầu kéo dài, rối loạn trầm cảm... Những nguyên nhân trên làm cho con người bị xáo trộn sinh hoạt, ảnh hưởng đến gia đình, các mối quan hệ trong làm việc, mất kiểm soát các hoạt động học tập và giao tiếp trong đời sống xã hội.

Phóng viên: Thưa ông, vậy làm thế nào để một người có thể duy trì và cải thiện sức khỏe tinh thần của mình trong bối cảnh đầy áp lực như vậy?

Ông Mã Ngọc Thể: Để xây dựng một đời sống có sức khỏe tinh thần thật tốt, mỗi người cần phải luôn biết lắng nghe cơ thể mình, chăm sóc bản thân để tạo sự hài hòa trong cơ thể, cân bằng giữa các hoạt động sống, làm việc ở gia đình, trường học và xã hội. Xây dựng lối sống lành mạnh như vệ sinh cơ thể; ăn uống đủ chất - vừa lượng; tập luyện và vận động thể thao vừa sức; học cách kiểm soát - cân bằng cảm xúc; tạo lập mối quan hệ thân thiện, cởi mở với những người xung quanh; luôn nghỉ ngơi, thư giãn hợp lý, đảm bảo thời gian cho phục hồi năng lượng và sức khỏe cơ bắp cũng như trí tuệ…

Tiến sĩ Mã Ngọc Thể tư vấn, trao đổi với các sinh viên Trường Đại học Tân Trào về vấn đề sức khỏe tinh thần.

Phóng viên: Thực tế, học sinh ngày nay cũng đối mặt với nhiều áp lực từ học tập, mạng xã hội và gia đình. Vậy, ông có lời khuyên nào để giúp các em luôn có sức khỏe tinh thần tốt?

Ông Mã Ngọc Thể: Ở mỗi giai đoạn lứa tuổi trong cuộc đời mỗi con người đều có những đòi hỏi tất yếu về nhu cầu sinh lý, tâm lý và sự phát triển bản thân khác nhau. Cho nên, ở lứa tuổi học sinh cần xác lập chế độ ăn đúng giờ, đủ chất, tập luyện thể thao phù hợp với tuổi, ngủ sớm, học theo kế hoạch và tăng cường đọc sách về kỹ năng sống, bồi dưỡng trí thông minh và khám phá năng lực, sở trường, đảm bảo cân bằng giữa học và vui chơi, giao tiếp phát triển bản thân…

Tại Trường Đại học Tân Trào, nhà trường hằng năm đều có các chương trình, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn về kỹ năng mềm cho sinh viên thông qua việc tiếp thu các kỹ năng, kiểm soát cảm xúc, quản lý thời gian, kỹ năng giao tiếp để các em tăng cường khả năng ứng phó với những vấn đề khó khăn trong học tập, trong cuộc sống, nâng cao chất lượng sức khỏe tinh thần. Bên cạnh, sinh viên chuyên ngành tâm lý học và công tác xã hội đều được đào tạo những học phần liên quan đến sức khỏe cộng đồng, chăm sóc sức khỏe tinh thần cho người dân thông qua những hoạt động chăm sóc đối với phụ nữ, người cao tuổi, học sinh.

Phóng viên: Nhiều người có sức khỏe tinh thần chưa tốt nhưng họ vẫn e ngại khi nhắc đến việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia tâm lý. Theo ông nguyên nhân của sự e ngại này là gì và làm thế nào để thay đổi quan niệm đó?

Ông Mã Ngọc Thể: Xã hội hiện đại có đa dạng các nguồn thông tin về chăm sóc sức khỏe trong cộng đồng. Nhận thức về sức khỏe và thông tin về các chuyên gia chăm sóc sức khỏe tinh thần ở Việt Nam còn hạn chế. Người dân còn e ngại khi tìm đến các chuyên gia tâm lý phần lớn do nhận thức chưa được đầy đủ về sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần. Nguyên nhân chính là do chưa biết vượt qua chướng ngại sức ỳ tâm lý như thiếu tự tin vào bản thân và những nghi ngờ xã hội về các giá trị. Do đó, mỗi người cần nâng cao nhận thức, hành vi và thói quen sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe tinh thần của người dân trong cộng đồng dân cư, đưa ra các chính sách hỗ trợ khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe tinh thần cho người dân. Có như vậy mới có thể giúp người dân tạo cho mình một thói quen nâng cao sức đề kháng thể chất và tinh thần kịp thời, đúng lúc và hiệu quả.

Do đó, mỗi gia đình, mỗi cá nhân cần hết sức tỉnh táo đối với các quảng cáo về các chương trình chăm sóc sức khỏe do những người không có chuyên môn quảng cáo trên các nền tảng xã hội. Không mua các sản phẩm trôi nổi trên thị trường không có kiểm chứng, không có địa chỉ rõ ràng để tránh vừa mất tiền lại bị ảnh hưởng đến sức khỏe và có nguy cơ gây thêm độc hại cho cơ thể, khiến cho việc điều trị bệnh ngày càng khó khăn hơn.

Bên cạnh các yếu tố bên ngoài từ các chính sách chăm sóc sức khỏe của Nhà nước, chương trình hỗ trợ giáo dục, chăm sóc sức khỏe của cộng đồng, gia đình thì tự thân mỗi cá nhân hãy biết trân trọng, yêu quý bản thân mình bằng cách chăm sóc sức khỏe chủ động mỗi khi gặp các khó khăn, căng cẳng về sức khỏe như tìm đến lời tư vấn của các bác sĩ tại các cơ sở y tế uy tín cũng như tìm đến các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần có chuyên môn tham vấn để phòng và chống các nguy cơ dẫn đến rối loạn tâm lý, suy nhược cơ thể và thần kinh, hướng dẫn và trị liệu các chứng bệnh liên quan đến tình trạng giảm sút sức khỏe tinh thần.

Mọi vấn đề trong xã hội luôn vận động đòi hỏi mỗi người phải thay đổi chính bản thân mình về nhận thức, tư duy và kỹ năng mềm để thích ứng với sự thay đổi của xã hội. Để có cuộc sống lành mạnh, tinh thần thư thái, vui tươi và tràn đầy năng lượng, mỗi người hãy chủ động cân bằng hài hòa giữa ăn, ngủ, học, làm việc và giải trí để có cuộc sống tâm an, nhàn và dồi dào sinh lực.

Phóng viên: Xin cảm ơn ông!