Nguồn thu tiềm năng

Số liệu quản lý thuế trong 2 năm gần nhất ở Việt Nam đã ghi nhận kết quả thu thuế từ các tổ chức, cá nhân có hoạt động kinh doanh thương mại điện tử như sau: năm 2022 doanh thu quản lý thuế là 3,1 triệu tỷ đồng (tương đương 130,57 tỷ USD), với số thuế đã nộp là 83 nghìn tỷ đồng; năm 2023 doanh thu quản lý là 3,5 triệu tỷ đồng (tương đương 146,28 tỷ USD), số thuế đã nộp là 97 nghìn tỷ đồng. Đặc biệt, thời gian gần đây, liên tục xuất hiện các phiên livestream bán hàng trực tiếp có doanh thu lên đến cả trăm tỷ đồng. Đây thực sự là một nguồn thu lớn, và theo đà phát triển, số thu này được dự báo sẽ còn tiếp tục tăng trong những năm tiếp theo.

Tại Tuyên Quang, thuế thương mại điện tử bắt đầu được đưa vào quản lý từ năm 2022, nhưng phát triển mạnh trong năm 2023. Tuyên Quang hiện có 1 sàn giao dịch thương mại điện tử tỉnh. Ngoài ra là số hộ kinh doanh trên các sàn lớn như Shopee, Lazada và các nền tảng Facebook, Tiktok, YouTube…

Huyện Sơn Dương hiện có gần 4.000 hộ kinh doanh, cá nhân thực hiện khai, nộp thuế. Trong đó, số hộ, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán 3.729 hộ, số thuế phát sinh 747,6 triệu đồng/tháng;  86 hộ thực hiện nộp thuế theo phương pháp kê khai và 22 hộ kinh doanh thương mại điện tử.

Theo đồng chí Cao Nhật Dũng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thuế Sơn Dương, qua khai thác dữ liệu do các chủ sàn thương mại điện tử kê khai tại địa chỉ thuedientu.gdt.gov.vn, trên địa bàn huyện Sơn Dương có 247 cá nhân có phát sinh giao dịch. Chi cục Thuế huyện Sơn Dương đã thực hiện rà soát 159 cá nhân, trong đó, đưa vào quản lý thuế khoán 22 cá nhân có nguồn thu từ các sàn Shopee, Tiktok, YouTube. Mặc dù mới đưa vào quản lý chưa đầy 1 năm, nhưng nguồn thu từ thuế thương mại điện tử tại Sơn Dương đã đạt con số trên 817 triệu đồng.

Khác với hình dung của nhiều người, thuế thương mại điện tử lại là nguồn thu tương đối ổn định ở Chi cục Thuế khu vực Na Hang - Lâm Bình. Đồng chí An Minh Hậu, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thuế khu vực Na Hang - Lâm Bình, so với các địa phương khác, trên địa bàn Na Hang - Lâm Bình có lợi thế về cảnh quan thiên nhiên, phù hợp cho nhiều người sáng tạo video làm YouTube và chủ yếu là xây kênh YouTube hướng tới người xem nước ngoài. Các YouTuber đã liên kết thành các nhóm hoạt động trên nhiều lĩnh vực như văn hóa bản địa, cảnh quan thiên nhiên và các văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số. Do đặc trưng của hai huyện chủ yếu là người đồng bào dân tộc thiểu số có các đặc trưng văn hóa riêng biệt nên có điều kiện để làm các video đăng lên các mạng xã hội và nhận được các khoản thu nhập do các nhà mạng chi trả.

Hướng dẫn người dân, doanh nghiệp kê khai thuế tại Chi cục Thuế khu vực Na Hang - Lâm Bình.

Cho đến thời điểm này, đã có 31 người nộp thuế thương mại điện tử với tổng số thuế đã nộp ngân sách nhà nước trên 1,6 tỷ đồng. Năm 2023 thu được trên 921 triệu đồng; năm 2024 tính đến thời điểm ngày 8-7 thu được trên 725 triệu đồng. Theo ông Hậu, năm 2023 số thu này chiếm 4,39% trên tổng số thu từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh của Chi cục Thuế; 6 tháng đầu năm 2024 số thu này chiếm 3,45% trên tổng số thu từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh của Chi cục Thuế.

Nhiều cá nhân có số thuế nộp cao  như ông Triệu Mạnh Dương, thôn Khau Cau, xã Phúc Yên (Lâm Bình) đã nộp gần 570 triệu đồng; ông Triệu Huy Đường, thôn Khau Cau, xã Phúc Yên (Lâm Bình) đã nộp gần 272 triệu đồng; ông Chúc Đức Lộc, thôn Lũng Giềng, xã Xuân Lập (Lâm Bình) đã nộp gần 93 triệu đồng.

Theo số liệu từ các đơn vị, hiện hầu hết đều phát sinh nguồn thu từ thương mại điện tử. Như Chi cục Thuế khu vực thành phố Tuyên Quang - Yên Sơn 6 tháng đầu năm 2024 đã đưa vào quản lý 71 trường hợp, thu ngân sách trên 356 triệu đồng. Con số này năm 2023 là 66 trường hợp, thu ngân sách 380 triệu đồng.

Bất cập

Thương mại điện tử là hình thức trực tuyến sử dụng nền tảng công nghệ thông tin với sự hỗ trợ của Internet để thực hiện các giao dịch mua bán, trao đổi, thanh toán trực tuyến. Trong thời gian vừa qua, hoạt động kinh doanh thương mại điện tử có sự phát triển mạnh mẽ, đa dạng, đặc biệt trên các nền tảng mạng Internet như: mạng xã hội Facebook, YouTube, Google, Tiktok… thực tế, ngày càng có nhiều cá nhân kiếm được thu nhập từ hoạt động này.

Đồng chí Hoàng Thanh Phong, Cục phó Cục Thuế tỉnh cho biết: Việc quản lý thuế thương mại điện tử mới bắt đầu được thực hiện 2 năm trở lại đây. Trong quá trình triển khai, bộc lộ một số bất cập như chủ thể tham gia kinh doanh thương mại điện tử không cần đến cửa hàng, cửa hiệu theo cách truyền thống, các giao dịch hoàn toàn thực hiện bằng phương thức điện tử, máy chủ có thể đặt tại nước ngoài, một số cá nhân, hộ kinh doanh có thể có nhiều gian hàng trên một sàn giao dịch thương mại điện tử và cùng lúc trên nhiều sàn giao dịch thương mại điện tử, trên nhiều trang mạng xã hội.

Cán bộ Chi cục Thuế Sơn Dương rà soát danh sách các hộ kinh doanh.

Cùng với sự phát triển của nền kinh tế số thì những phương thức thanh toán không dùng tiền mặt cũng rất đa dạng như: Thanh toán qua ngân hàng, thanh toán điện tử,… Việc kiểm soát giao dịch kinh doanh thương mại điện tử tại Việt Nam khó khăn hơn khi mà hệ thống thanh toán theo hình thức COD (giao hàng thu hộ tiền) được áp dụng khá phổ biến.

Về dữ liệu thông tin cung cấp từ các đơn vị giao hàng, công tác xác minh thông tin của cá nhân do các bên thứ ba cung cấp không được cập nhật thường xuyên, thiếu thông tin định danh (mã số thuế, căn cước công dân), cơ quan thuế phải thu thập thông tin của thời gian trước thời điểm phát sinh, sau đó mới thực hiện công tác xác minh, dẫn đến tại thời điểm xác minh cá nhân đã chuyển đi nơi khác, việc xác minh thông tin của người nộp thuế gặp nhiều khó khăn.

Thêm vào đó, theo ông Phong, hiện tại để thu thập thông tin về các cá nhân có phát sinh doanh thu từ quảng cáo trên dịch vụ nội dung thông tin số chủ yếu vẫn thực hiện thủ công, chưa có hình thức rà soát tự động dẫn đến hiệu quả chưa được cao.

Đồng bộ giải pháp quản lý

Mặc dù khó khăn, nhưng xác định đây là nguồn thu lớn và đang có xu hướng ngày càng tăng cùng với sự lớn mạnh và phổ biến của thương mại điện tử, ngành Thuế hiện đang rất quyết liệt tập trung vào vấn đề này.

Đồng chí Hoàng Thanh Phong, Cục phó Cục Thuế tỉnh cho biết: Trong thời gian tới, chính sách pháp luật thuế và chính sách pháp luật chuyên ngành cần được củng cố, sửa đổi, bổ sung nhằm bao quát toàn bộ các hoạt động thương mại điện tử, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi trong việc kê khai, nộp thuế, sử dụng hóa đơn điện tử đối với các tổ chức, cá nhân kinh doanh thương mại điện tử. Riêng về tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ, ngành Thuế tiếp tục triển khai các chương trình tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế đã phát huy hiệu quả trong thời gian qua như tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, tổ chức đối thoại trực tiếp với người nộp thuế, tổ chức đường dây nóng 24/7.

Riêng tại Chi cục Thuế Sơn Dương, xác định đây là vấn đề kinh doanh mới, có tiềm năng rất lớn bổ sung nguồn thu ngân sách cho địa phương trong bối cảnh thu ngân sách ngày càng khó khăn, Chi cục Thuế Sơn Dương đã xây dựng Chuyên đề riêng về giải pháp chống thất thu thuế đối với hoạt động kinh doanh thương mại điện tử. Đồng thời, tham mưu cho UBND huyện ban hành Công văn chỉ đạo các cơ quan trên địa bàn huyện phối hợp cùng Chi cục Thuế thực hiện tuyên truyền, rà soát các trường hợp có phát sinh hoạt động kinh doanh thương mại điện tử.

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký Công điện số 56/CĐ-TTg ngày 6/6/2024 yêu cầu các bộ ngành, địa phương tiếp tục tăng cường công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực thương mại điện tử, kinh doanh trên nền tảng số. Trong đó, yêu cầu Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan tiếp tục nghiên cứu, rà soát cắt giảm thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho người nộp thuế thực hiện kê khai, nộp thuế; tối ưu hóa quy trình thông quan cho hàng hóa xuất nhập khẩu qua thương mại điện tử; đảm bảo tính hiệu lực, hiệu quả thực hiện nghĩa vụ thuế, tăng cường triển khai các giải pháp thu thuế, chống thất thu thuế, xử lý nghiêm các vi phạm về thuế, hải quan trong hoạt động thương mại điện tử. Bên cạnh đó tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ tổ chức, cá nhân kinh doanh thương mại điện tử trong nước và xuyên biên giới thực hiện đăng ký thuế, kê khai, nộp thuế theo quy định.

Anh Nguyễn Văn Thế Anh, xã Yên Phú (Hàm Yên) bán hàng trên nền tảng Tiktok,
​đã chủ động kê khai và nộp thuế đầy đủ từ năm 2022.

Ngoài ra, Bộ Tài chính cần xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý thuế đối với thương mại điện tử, áp dụng các công nghệ hiện đại, phương pháp quản lý rủi ro đối với hoạt động thương mại điện tử, kinh doanh trên nền tảng số; từng bước kiểm soát chặt chẽ hóa đơn đầu vào đảm bảo việc kê khai, nộp thuế đúng quy định pháp luật của các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân từ khâu sản xuất đến lưu thông, từ khâu nhập khẩu đến bán hàng; tăng cường trao đổi, kết nối thông tin, chia sẻ dữ liệu với các Bộ, cơ quan liên quan.

Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đối với hoạt động livestream bán hàng, trường hợp phát hiện tổ chức, cá nhân bán hàng hóa, nhận hoa hồng từ việc quảng cáo, bán hàng có dấu hiệu vi phạm pháp luật, chuyển cơ quan chức năng để xử lý theo đúng quy định của pháp luật.

Công điện cũng nêu rõ, phải đồng bộ dữ liệu dân cư với dữ liệu hộ tịch, thuế, ngân hàng… Đồng chí Tạ Văn Tuấn, Chi cục trưởng Chi cục Thuế khu vực Thành phố Tuyên Quang - Yên Sơn cho biết: Một trong những giải pháp hữu hiệu nhất mà đơn vị nói riêng, ngành Thuế nói chung đang kỳ vọng là bước tiến lớn, chặt chẽ trong quản lý thuế thương mại điện tử là việc sử dụng mã định danh thay thế mã số thuế.  Theo ông Tuấn, việc đồng bộ này sẽ giúp việc quản lý được thuận lợi, dễ dàng, nhất là trong tra cứu, xác minh nguồn thu nhập.