Để hiểu rõ hơn về tác hại của thuốc lá và cách cai thuốc lá hiệu quả, phóng viên (P.V) Báo Tuyên Quang đã có cuộc trao đổi với bác sĩ Vũ Thị Hồng (trong ảnh), Phó Giám đốc Bệnh viện Phổi Tuyên Quang về vấn đề này. Sau đây là nội dung cuộc trao đổi:  

P.V: Thưa bác sĩ, thuốc lá gây hại đến cơ thể người hút và những người xung quanh như nào?

Bác sĩ Vũ Thị Hồng: Khói thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó có khoảng hơn 70 hóa chất gây bệnh ung thư. Điển hình là những chất như Hydrocarbon thơm đa vòng, chất 3-4 benzopyzen là chất gây ung thư rất rõ trong thực nghiệm. Mọi người hay lầm tưởng Nicotine trong thuốc lá gây ung thư, tuy nhiên Nicotine chỉ là chất gây nghiện, các hóa chất Hydrocarbon thơm mới là các chất gây ung thư.

Những năm gần đây, ung thư phổi ở nước ta gia tăng chóng mặt. Trung bình hằng năm có thêm trên 26.000 người mắc ung thư phổi và có tới hơn 23.000 trường hợp tử vong vì bệnh ung thư phổi.

Theo thống kê 90% nam giới bị ung thư liên quan tới thuốc lá. Với ung thư phổi ở nữ giới, chiếm 50 - 80% liên quan tới thuốc lá hút thụ động hoặc chủ động. Đối với trẻ em, hút thuốc thụ động gây viêm đường hô hấp, viêm tai giữa, làm nặng thêm các triệu chứng hen và là một trong những nguyên nhân gây đột tử ở trẻ sơ sinh.

Ngoài ung thư phổi, khói thuốc lá còn là tác nhân gây ra các ung thư vòm họng, hạ họng, thanh quản chiếm 75%, ung thư bàng quang chiếm 5% và nhiều bệnh khác như: bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh tim mạch (bệnh cơ tim thiếu máu cục bộ, tai biến mạch máu não, thuyên tắc mạch chi dưới), gây vô sinh, gây dị tật thai nhi…

P.V: Triệu chứng của những ca bệnh nhập viện do thuốc lá có gì khác so với những bệnh khác không?

Bác sĩ Vũ Thị Hồng: Tại bệnh viện Phổi Tuyên Quang chúng tôi chưa có thống kê cụ thể những bệnh nhân đã, đang sử dụng và đã bỏ thuốc lá vào điều trị. Tuy nhiên trong quá trình thăm khám, chúng tôi nhận thấy đa số bệnh nhân nam có tiền sử hút thuốc lá nhiều năm.

Đa số bệnh nhân vào viện trong tình trạng khó thở, ho khạc nhiều đờm, nhiễm trùng, cần điều trị nội trú tại bệnh viện. Nếu không điều trị có thể dẫn tới suy hô hấp gây nguy hiểm đến tính mạng.

​

Thiếu nhi Tuyên Quang tham gia cuộc thi tuyên truyền măng non về phòng, chống tác hại của thuốc lá. Ảnh: Lý Thu

P.V: Tại nhiều gia đình, nhiều thế hệ cùng hút thuốc lá, có ca điều trị bệnh nào mà bác sĩ trực tiếp điều trị liên quan đến nhiều thành viên trong cùng một gia đình do hút thuốc lá không?

Bác sĩ Vũ Thị Hồng: Từ thực tế các ca bệnh và qua công bố của Tổ chức Y tế thế giới, người không hút thuốc nhưng thường xuyên sống, làm việc trong môi trường có khói thuốc lá cũng mắc các bệnh như người hút thuốc, thậm chí nghiêm trọng hơn. Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới, khói tỏa ra từ đầu điếu thuốc đang cháy chứa chất độc nhiều gấp 21 lần so với khói thuốc thở ra. Mỗi năm, trên thế giới có khoảng 600.000 ca tử vong do hút thuốc thụ động.

Hút thuốc lá thụ động làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi lên 30% và bệnh tim mạch lên 25%. Riêng hệ hô hấp, khói thuốc lá thụ động gây các bệnh như: viêm họng, viêm mũi, viêm xoang, viêm phế quản. Nếu tiếp xúc khói thuốc thụ động lâu ngày thì có thể dẫn đến viêm phổi, lao phổi, ung thư phổi.

Người cao tuổi, phụ nữ mang thai và trẻ em chịu ảnh hưởng nghiêm trọng hơn khi hít phải khói thuốc thụ động vì đây là những đối tượng có sức đề kháng kém.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường xuyên hít phải khói thuốc sẽ làm tăng tỷ lệ mắc viêm phế quản, viêm phổi và viêm tai giữa; tăng các triệu chứng hô hấp mãn tính như hen; giảm sự phát triển chức năng phổi; tăng nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh.

Phụ nữ mang thai thường xuyên hút thuốc lá thụ động có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu, tăng huyết áp, vỡ ối sớm. Khói thuốc thụ động làm tăng 22% nguy cơ trẻ sinh nhẹ cân và làm giảm cân nặng trẻ sơ sinh từ 200 đến 400 gram. Mặt khác, trẻ hút thuốc thụ động sẽ kém phát triển chức năng phổi và làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại bệnh khác.

Trong quá trình công tác, bản thân tôi cũng đã điều trị trực tiếp cho rất nhiều bệnh nhân có chồng hoặc con cùng nghiện thuốc lá.  Khi điều trị cho những bệnh nhân bị ảnh hưởng do hút thuốc thụ động như vậy, tôi thấy rằng, họ cũng mắc các bệnh mà nguyên nhân do khói thuốc lá gây nên như viêm phế quản mãn tính, viêm mũi xoang, có thể là cả ung thư, giống như những người hút thuốc lá trực tiếp. Đáng nói, nhiều ca bệnh sau khi điều trị khỏi, sau một thời gian vẫn phải nhập viện do vẫn phải tiếp xúc với khói thuốc lá. Trong số các ca điều trị, có những trường hợp bệnh nhân phải nhập viện nhiều lần.  

P.V: Có thể thấy, tác hại của khói thuốc lá là rất nguy hiểm. Vậy, làm thế nào để cai thuốc lá? Bác sĩ có khuyến cáo nào giúp người hút thuốc lá cai thuốc thành công không?

Bác sĩ Vũ Thị Hồng: Năm 2025, Tổ chức Y tế thế giới chọn chủ đề “vạch trần sự hấp dẫn giả tạo” với mục tiêu nhằm phơi bày chiến thuật của các tập đoàn thuốc lá trên thế giới trong việc quảng cáo sai sự thật, gây hiểu lầm thuốc lá không có hại để mở rộng thị trường tiêu thụ, đặc biệt là trong giới trẻ.

Việc phơi bày chiến thuật này là cần thiết, tuy nhiên theo tôi, quan trọng hơn cả là việc người hút thuốc lá có ý thức về việc dừng hút thuốc lá, hay nói đúng hơn là cai thuốc lá, để đảm bảo sức khỏe cho mình và những người xung quanh.

Theo tôi, điều kiện kiên quyết để cai thuốc lá thành công chính là quyết tâm cai thuốc lá của bản thân người hút thuốc lá.

Để giảm nhẹ khó chịu khi cai thuốc lá, khoa học ngày nay đã tìm ra các phương pháp hỗ trợ có hiệu quả. Những biện pháp hỗ trợ có thể kể ra là: tư vấn điều trị nhận thức chuyển đổi hành vi hướng dẫn người cai thuốc lá có kế hoạch, chiến lược giải quyết những tình huống khó khăn, khó chịu khi cai thuốc lá, tránh những “cạm bẫy” khiến người hút thuốc lá tái nghiện; thuốc hỗ trợ giúp giảm nhẹ các triệu chứng của hội chứng cai thuốc lá trên người nghiện.

Tuy nhiên vì là hỗ trợ nên các phương pháp này không thể thay thế cho quyết tâm của người cai thuốc lá được.

Cho dù đó là phương pháp nào đi nữa thì thành công cai thuốc lá cũng là kết quả của một quá trình trưởng thành lâu dài quyết tâm cai thuốc lá được vun đắp theo thời gian.

Tái nghiện không phải là một thất bại trong cai thuốc lá, ngược lại là một bước cần thiết, là bước đầu tiên đi đến cai thuốc lá thành công.

P.V: Xin trân trọng cảm ơn bác sĩ.