Đến xã Tân Thịnh (Chiêm Hóa) mùa này, chúng ta sẽ bắt gặp hình ảnh các bà, các mẹ đi hái cọ. Vừa kéo được cả chùm quả cọ từ trên cây xuống, chị Nguyễn Thị Điện bảo, để có được món cọ thơm ngon phải lấy từ những cây chưa bao giờ chặt lá, vì những cây đã bị chặt lá bao giờ hạt cũng to, ăn có vị chát, mất đi vị bùi béo đặc trưng.

Theo kinh nghiệm của chị Điện, muốn làm cọ ỏm phải chọn những quả chín già, vỏ bóng, đem rửa sạch. Cho quả cọ vào nồi nước nóng già, đảo nhẹ, cho cọ chìm xuống, giữ nhiệt độ khoảng 80-85 độ C. Nếu cho vào nước quá nóng sẽ làm quả cọ teo lại, ăn cứng và chát. Ỏm lâu quá lại làm cọ mềm nhũn, giảm độ ngon, bùi. Ngâm chừng 10-15 phút đến khi nào dầu quả cọ thôi ra, nổi váng lên mặt nước, bám vào thành nồi nghĩa là quả cọ đã chín. Quả cọ ỏm bên ngoài đen bóng nhưng bên trong vàng ươm như mật, có mùi thơm là lạ, mới ăn thấy hơi ngai ngái, nhưng ăn đến quả thứ ba, thứ tư sẽ thấy vị bùi bùi, beo béo, thơm thơm. Cọ ỏm có thể chấm với nước mắm, bột canh hoặc muối vừng đều được, tùy sở thích của mỗi người.

Mùa cọ bắt đầu từ độ cuối tháng 10, đầu tháng 11 Âm lịch. Hiện nay, ở các chợ phiên vùng cao nhộn nhịp người mua kẻ bán quả cọ. Vốn là thứ quả quê đặc trưng, nay quả cọ được đưa lên phố, trở thành đặc sản được thực khách tìm mua nhiều vì hương vị bùi bùi, lạ miệng. Ở góc phố Tam Cờ, Phan Thiết hay dọc một số tuyến đường Quang Trung, Tân Hà (TP Tuyên Quang) ta cũng dễ dàng bắt gặp hình ảnh người bán cọ ven đường.

Chị Nguyễn Thị Nhung, quê ở xã Tân Mỹ (Chiêm Hóa) đi làm dâu ở An Tường, TP Tuyên Quang hơn chục năm nay chia sẻ: Ở quê mình quả cọ vốn là thức ăn vặt dân dã, khi mang lên thành phố cọ ỏm lại được nhiều người xem như đặc sản. Mỗi lần về quê, nếu đúng mùa cọ chị đều lấy một ít về làm quà vặt biếu hàng xóm. Mọi người ăn khen ngon, rồi nhờ mình đặt mua. Ban đầu chỉ bán thử ít một, nhiều người đặt mua quá nên tăng lượng hơn. Năm ngoái mình bán được cả tạ cọ, người này ăn ngon lại giới thiệu cho người khác mua. Từ đầu vụ đến nay, trung bình mỗi ngày chị bán được 30kg cọ ỏm.

Cọ ỏm có thể chế biến thành món xôi cọ rất hấp dẫn. Chỉ cần gọt nhẹ lớp vỏ, sau đó lấy lớp cùi cọ nếp vàng như mật, thơm phức bóc ra, trộn với xôi đã đồ sẵn. Mùi thơm từ hương lúa nếp quyện với mùi cọ thơm bùi bùi, béo ngậy sẽ mang đến cho thực khách dư vị khó quên. Ngoài ra, cọ ỏm có thể dùng để kho cá, thịt hoặc cọ muối.

Cọ ỏm với hương vị đặc trưng là món ăn gây thương nhớ cho bất cứ ai thưởng thức. Nếu đến vùng cao dịp này, bạn đừng quên mang về những túi cọ ỏm thơm ngon, béo ngậy chỉ có ở núi rừng vùng cao nhé.