Những cách làm hay

Ở nhiều địa phương trong cả nước đã có những cách làm rất hiệu quả để phát huy giá trị di sản, tạo nguồn thu. Hội An không chỉ giữ gìn được các công trình kiến trúc cổ mà còn tổ chức các lễ hội truyền thống như Tết Nguyên Tiêu, đêm phố cổ, đồng thời phát triển các sản phẩm thủ công mỹ nghệ như đèn lồng, gốm Thanh Hà, làm quà lưu niệm cho du khách. Sự phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân đã biến Hội An thành một trong những điểm đến di sản nổi bật của thế giới.

Làng gốm Bát Tràng không chỉ giữ gìn các mẫu gốm truyền thống mà còn khuyến khích các nghệ nhân sáng tạo ra sản phẩm mới phù hợp với thị hiếu thị trường, như đồ dùng gia dụng, quà tặng; xây dựng khu du lịch trải nghiệm để khách tham quan tự tay làm gốm, tăng thêm giá trị cho làng nghề.

Làng lụa Vạn Phúc ở Hà Đông đã biến lụa truyền thống thành sản phẩm thời trang hiện đại, phù hợp với nhu cầu trong nước và quốc tế. Đồng thời, làng mở các khu trưng bày, hội thảo để du khách hiểu thêm về quy trình dệt lụa, góp phần thúc đẩy du lịch.Tại Sapa, những  nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số đã được sử dụng để phát triển du lịch cộng đồng. 

Nhìn ra thế giới, ta thấy Nhật Bản đã làm rất tốt việc biến truyền thống thành thương hiệu toàn cầu. Họ đã bảo tồn và phát huy các làng nghề truyền thống như làm giấy Washi hay gốm sứ Imari. Thông qua việc kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, các sản phẩm thủ công của Nhật trở thành mặt hàng xa xỉ, được ưa chuộng khắp thế giới. Kyoto là ví dụ điển hình khi biến các đền chùa cổ kính và lễ hội truyền thống như Gion Matsuri thành điểm nhấn thu hút hàng triệu du khách mỗi năm. Chính phủ và người dân cùng hợp tác để bảo vệ môi trường, cảnh quan, đồng thời phát triển các dịch vụ hiện đại phục vụ khách du lịch.

Đèn lồng là sản phẩm thủ công mỹ nghệ nổi tiếng của Hội An được du khách ưa làm quà lưu niệm.

Tại Hàn Quốc, việc kết hợp văn hóa truyền thống với truyền thông hiện đại cũng đã tạo nên những hiệu ứng có tính toàn cầu. Hàn Quốc đã thành công trong việc quảng bá kimchi, bulgogi và rượu soju như biểu tượng văn hóa thông qua làn sóng Hallyu. Chính phủ Hàn Quốc hỗ trợ mạnh mẽ trong việc tổ chức các chương trình nấu ăn, lễ hội ẩm thực quốc tế, và đưa các món ăn này xuất hiện trong phim ảnh. Trang phục truyền thống Hanbok không chỉ được bảo tồn mà còn được sáng tạo lại phù hợp với xu hướng thời trang hiện đại, được giới trẻ ưa chuộng mặc trong các dịp lễ hội.

Khai thác cần đi đôi với bảo tồn

Biến di sản thành tài sản không có nghĩa là khai thác một cách mù quáng. Ngược lại, cần chú trọng bảo tồn để giữ gìn giá trị nguyên bản của di sản. Chẳng hạn, việc phát triển các khu du lịch di sản như phố cổ Hội An đã chứng minh cách cân bằng giữa bảo tồn và khai thác kinh tế. Các công trình kiến trúc cổ vẫn được bảo vệ nguyên trạng, trong khi dịch vụ du lịch được phát triển để thu hút du khách.

Di sản chỉ thực sự có giá trị khi nó hòa nhập được vào đời sống hiện đại. Các nhà thiết kế, nghệ sĩ và doanh nhân đóng vai trò quan trọng trong việc đưa di sản đến gần hơn với công chúng.

Việc khai thác di sản không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn tạo công ăn việc làm và nâng cao đời sống cộng đồng. Ở nhiều vùng nông thôn, các làng nghề truyền thống được hồi sinh nhờ vào việc đầu tư sản xuất và quảng bá ra thị trường quốc tế. Nghề làm lụa ở Bảo Lộc, nghề gốm ở Bát Tràng hay nghề mây tre ở Phú Vinh là những minh chứng sống động cho việc di sản tạo ra tài sản và cải thiện đời sống người dân địa phương.

Muốn làm những điều này, Chính phủ và doanh nghiệp cần hợp tác chặt chẽ để tạo điều kiện cho di sản phát triển thành tài sản. Các chính sách hỗ trợ, đầu tư vào hạ tầng, quảng bá và giáo dục cộng đồng về giá trị di sản là điều cần thiết. Đồng thời, doanh nghiệp cần ý thức được trách nhiệm xã hội, không chỉ tập trung vào lợi nhuận mà còn phải đóng góp vào bảo tồn văn hóa.

Việc biến di sản thành tài sản không tránh khỏi những thách thức như xung đột giữa bảo tồn và phát triển, sự mai một của nghề truyền thống hay vấn đề bản quyền. Giải pháp là sự kết hợp giữa công nghệ hiện đại, đào tạo thế hệ trẻ và việc thúc đẩy ý thức cộng đồng về giá trị di sản.

Đây là hành trình chuyển hóa giá trị văn hóa thành giá trị kinh tế, nhưng điều cốt lõi là giữ được linh hồn của di sản. Khi mỗi người đều ý thức được trách nhiệm và cơ hội từ di sản văn hóa, chúng ta không chỉ bảo vệ được di sản cho thế hệ mai sau mà còn biến những giá trị ấy thành động lực phát triển kinh tế bền vững, góp phần nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế.