“Nạn nhân” lên tiếng

Kể từ khi lực lượng chức năng phanh phui sự việc làm sữa giả lớn chưa từng có, anh Trần Bảo Chung, xã Phú Thịnh (Yên Sơn) vừa ân hận vừa lo lắng cho 2 đứa con thơ của mình. Anh Chung buồn rầu chia sẻ: Trong 2 năm qua, 2 đứa con của anh đã uống khoảng 30 lon sữa Mifamilk colostrum 24. Theo như những gì lực lượng chức năng công bố, thì loại sữa vợ chồng anh mua cho con nằm trong danh mục sữa của doanh nghiệp vừa bị cơ quan chức năng phát hiện.

Theo lời anh Chung, những thế hệ như anh đâu biết đến giọt sữa, giờ cuộc sống khá giả vợ chồng anh muốn dành cho con những thứ tốt nhất. Vậy mà niềm tin, tình cảm của những người làm cha, làm mẹ như vợ chồng anh đã bị những kẻ vô lương tâm lợi dụng làm ảnh hưởng đến sức khỏe của chính những đứa con bé bỏng, thân yêu của mình.

Đó là sữa giả, với thuốc giả, ngày 16-5, Công an TP Hà Nội điều tra, bắt khẩn cấp, tạm giữ Phạm Ngọc Tiến, Lương Thị Yến cùng một số đối tượng có địa chỉ số 1, LK 11, KĐT Xa La, phường Phúc La, quận Hà Đông (Hà Nội) để điều tra về hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh. Công an đã thu giữ được hơn 28.500 hộp thực phẩm chức năng; gần 35.000 lọ thực phẩm chức năng; gần 39.000 vỉ chứa các viên thực phẩm chức năng được làm giả. Điều đáng nói là lượng thuốc giả này không chỉ bán ra ngoài thị trường mà còn lọt được cả vào những bệnh viện lớn. Khi đã lọt vào viện đồng nghĩa với việc không ít người bệnh đã dùng phải thuốc giả.

Tại Tuyên Quang, từ năm 2024 đến nay, lực lượng chức năng đã phát hiện, bắt giữ và xử phạt 110 vụ, trong đó Quản lý thị trường tỉnh phát hiện 74 vụ, Công an tỉnh phát hiện, bắt giữ 36 vụ buôn bán, vận chuyển tiêu thụ hàng giả; khởi tố 2 vụ với 6 bị can có hành vi buôn bán phụ gia thực phẩm giả (mì chính) với số lượng lớn.

Công an tỉnh và Quản lý thị trường phối hợp kiểm tra các sản phẩm hàng hóa trên địa bàn thành phố Tuyên Quang.

Theo hồ sơ của cơ quan Công an, tháng 2-2024 qua trinh sát, lực lượng Công an đã phát hiện Sái Quang Đạo, sinh năm 1987, thôn Cả, xã Tân Trào (Sơn Dương) thu gom đưa đi tiêu thụ trên 2,7 tấn mì chính giả nhãn hiệu AJI-NO-MOTO. Lời khai của đối tượng Đạo với cơ quan chức năng, đối tượng đi thu gom mì chính từ một số cơ sở sản xuất tại tỉnh Vĩnh Phúc rồi về bán lại cho các quán hàng nhỏ, chợ phiên trên địa bàn huyện Sơn Dương.

Tiếp đến tháng 2-2025 vừa qua, lực lượng Công an tiếp tục phát hiện và thu giữ trên 400 kg mì chính cũng giả nhãn hiệu AJI-NO-MOTO do đối tượng Trần Thị Ngọc sinh năm 1981, địa chỉ thôn Lau, xã Hoàng Lâu, huyện Tam Dương (Vĩnh Phúc) khi đối tượng đang giao hàng cho một số cửa hàng nhỏ lẻ trên địa bàn huyện Sơn Dương. Qua đấu tranh khai thác đối tượng Trần Thị Ngọc khai, số lượng mì chính được đối tượng mua tại quê nhà rồi đi giao lại cho các đầu mối bán lẻ.

Các chuyên gia trong lĩnh vực y dược, thực phẩm khẳng định: Thuốc giả, sữa giả, các chất phụ gia thực phẩm giả thường được pha chế từ những nguyên liệu không rõ nguồn gốc, kém chất lượng, thậm chí là những chất độc hại, không đảm bảo an toàn về dinh dưỡng, vệ sinh thực phẩm. Với thuốc giả không có tác dụng điều trị, thậm chí còn chứa các thành phần độc hại, gây ra các biến chứng nguy hiểm, khiến bệnh tình trở nặng hoặc gây tử vong.

Với sữa giả trong thời gian dài có thể dẫn đến suy dinh dưỡng, còi xương, chậm phát triển thể chất và trí tuệ, thậm chí là các bệnh lý nghiêm trọng về tiêu hóa, thận, gan. Với chất phụ gia thực phẩm giả thường không đạt chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm, chứa các hóa chất cấm, kim loại nặng, hoặc các chất tạo màu, tạo mùi độc hại. Việc sử dụng chúng trong thực phẩm có thể gây ra ngộ độc cấp tính, dị ứng, và về lâu dài có thể dẫn đến các bệnh mãn tính như ung thư, tổn thương gan thận.

Hãy hình dung, một bệnh nhân đang vật lộn với bệnh tật, dồn hết hy vọng vào liều thuốc được kê đơn, nhưng đó lại là thuốc giả không có hoạt chất, thậm chí chứa độc tố. Hoặc một em bé còi cọc, yếu ớt vì uống phải sữa giả pha trộn hóa chất, thiếu hụt dinh dưỡng trầm trọng. Và còn nữa, những bữa cơm gia đình bị nhiễm độc từ phụ gia thực phẩm giả, âm thầm phá hủy sức khỏe qua từng ngày.

Những kịch bản rùng rợn này không phải là viễn tưởng, mà là thực tế đã, đang được các đối tượng vì lợi nhuận cho mình mà chúng bán rẻ lương tâm sẵn sàng đầu độc đồng bào.

Vì sao hàng giả có dấu hiệu gia tăng ?

Trả lời câu hỏi vì sao vấn nạn hàng giả vẫn tồn tại gây nhức nhối cho toàn xã hội, Thiếu tá Hoàng Đức Hải, Phó Đội trưởng đội 4, phòng PC03, Công an tỉnh cho rằng: Có nhiều nguyên nhân khiến những đối tượng sản xuất, kinh doanh, buôn bán hàng giả bất chấp lương tâm làm lợi trên sức khỏe cộng đồng đó là: Lợi nhuận kếch xù - đây là động lực lớn nhất. Theo tính toán, chi phí sản xuất hàng giả cực thấp, chỉ vài chục nghìn, quá lắm là 100 - 200 nghìn đồng để tạo ra một sản phẩm, trong khi giá bán lại ngang ngửa hoặc chỉ thấp hơn chút ít hàng thật. 

Chắc hẳn nhiều người vẫn còn nhớ cách đây vài năm, lực lượng Công an đã phát hiện vụ sản xuất thuốc làm ức chế tế bào ung thư được làm giả bằng bột than tre. Những tàn tro vô giá trị, qua bàn tay và những lời quảng cáo của những kẻ bất lương đã trở thành những viên thuốc mà theo chúng có thể kiểm soát căn bệnh nan y. Rất, rất nhiều gia đình không may có người thân mắc bệnh đã bị chúng lừa gạt, thế chấp, vay nợ góp nhặt từng đồng để mua những vỉ thuốc tiền triệu, chục triệu với niềm hy vọng giữ được sự sống cho người thân yêu của mình.

Theo Thiếu tá Hoàng Đức Hải, ngoài lợi nhuận kếch xù, các đối tượng làm hàng giả đều có trình độ chuyên môn, am hiểu lĩnh vực, triệt để lợi dụng kẽ hở của pháp luật để thực hiện và che giấu hành vi phạm tội; công nghệ làm giả đã quá tinh vi giống y như hàng thật, trong khi pháp luật của ta vẫn còn độ trễ khiến cho việc đấu tranh, ngăn chặn hàng giả của lực lượng chức năng gặp khó. Để xác định một sản phẩm hàng giả, đặc biệt đối với các loại thực phẩm, sữa, thuốc chữa bệnh, phụ gia khó có thể phát hiện bằng mắt thường mà phải qua kiểm định. Trong khi thời gian thực hiện kiểm định mất ít nhất là 30 ngày. Trong khoảng thời gian 30 ngày này nếu là hàng giả chắc chắn các đối tượng sẽ tìm cách tẩu tán.

Cùng với đó là các chế tài xử lý vi phạm trong lĩnh vực hàng giả, hàng nhái đôi khi còn nhẹ, chưa đủ tính nghiêm minh để ngăn chặn triệt để tình trạng sản xuất kinh doanh, buôn bán hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, chưa kể, lực lượng chức năng mỏng, địa bàn rộng cũng khiến cho việc đấu tranh với hành vi sản xuất, kinh doanh, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng khó khăn. Thêm vào đó là một số người tiêu dùng vẫn còn tâm lý “ham rẻ”, hoặc chưa có thói quen kiểm tra kỹ lưỡng nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm.

Tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng xâm nhập thị trường và “chui” qua nhiều khâu quản lý khiến nhiều người đặt câu hỏi: Có hay không việc buông lỏng, thậm chí là tiếp tay cho tình trạng này. Mới đây, trong cuộc họp của Thường trực Chính phủ về một số nội dung quan trọng, người đứng đầu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng đã đặt câu hỏi: Tình trạng buôn lậu, sản xuất hàng giả với cả trăm tấn hàng mà cơ quan chức năng không biết? Trong khi để làm việc này thì phải có kho bãi, hoạt động mua bán, vận chuyển. Từ đó, theo Thủ tướng Chính phủ chỉ có 2 khả năng, một là không còn ý chí chiến đấu; hai là bị mua chuộc, có tiêu cực?

Cần một chiến lược toàn diện

Chưa bao giờ, chưa lúc nào, vấn nạn hàng giả lại đáng lo ngại hơn lúc này. Việc đẩy lùi vấn nạn này, không thể chỉ trông chờ vào một giải pháp đơn lẻ, mà cần một chiến lược tổng thể, đa chiều với sự nghiêm minh của pháp luật và sự quyết liệt của cơ quan chức năng và sự chung tay của toàn xã hội.

Tại phiên thảo luận về dự án Luật Hình sự sửa đổi, ngày 20-5, nhiều đại biểu Quốc hội đã bày tỏ sự bức xúc trước thực trạng này và đề xuất những giải pháp mạnh mẽ, trong đó có việc giữ lại hình phạt tử hình đối với tội danh này. Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan gay gắt cho rằng: 1 bác sĩ quá trình khám chữa bệnh nếu gây sai lầm cùng lắm làm chết 1 bệnh nhân và hành vi đó đã đủ chịu trách nhiệm xử lý hình sự, nhưng đối với một dược sĩ táng tận lương tâm đi làm thuốc giả sẽ giết một loạt người uống lô thuốc đó, không khác giết người hàng loạt.

Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan cùng nhiều đại biểu đều cho rằng: Trong lịch sử chưa có án tử hình cho tội này, nhưng những diễn biến gần đây cho thấy các đường dây sản xuất, buôn bán hàng giả quy mô lớn đã bị phát hiện. Hành vi kinh doanh trên nỗi đau của người bệnh, đầu độc sức khỏe cộng đồng và gây ra tác hại không thể đánh giá hết. Do đó, cần xem xét giữ lại hình phạt tử hình cho tội này.

Đề xuất tăng mức xử phạt, lực lượng chức năng cũng cần đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm soát thị trường một cách thường xuyên, đột xuất và toàn diện hơn, đặc biệt tại các khu vực nóng, điểm nóng; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, trong đó khuyến khích và hỗ trợ các doanh nghiệp áp dụng công nghệ chống giả như tem chống giả công nghệ cao để truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Phát triển các ứng dụng di động giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra thông tin sản phẩm, nguồn gốc xuất xứ bằng cách quét mã vạch, mã QR.

Cùng với đó là nâng cao ý thức và vai trò của doanh nghiệp trong việc chủ động bảo vệ thương hiệu của mình bằng cách đăng ký sở hữu trí tuệ, sử dụng các biện pháp chống giả và tích cực phối hợp với cơ quan chức năng khi phát hiện hàng giả. Khuyến khích người tiêu dùng trở thành “tai mắt” của cơ quan chức năng bằng cách tố giác, cung cấp thông tin về các vụ việc sản xuất, buôn bán hàng giả.

Thiếu tá Hoàng Đức Hải, Phó đội trưởng Đội 4, Phòng PC03, Công an tỉnh khẳng định: Trên địa bàn tỉnh không ghi nhận có cơ sở sản xuất hàng giả, hàng kém chất lượng, tuy nhiên đây lại là điểm trung chuyển, tiêu thụ hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm nhãn hiệu sản phẩm công nghiệp. Để ngăn chặn tình trạng này, Công an tỉnh sẽ tiếp tục bám nắm địa bàn, đặc biệt là các khu vực nóng đồng thời phối hợp với lực lượng chức năng triển khai Tháng cao điểm đấu tranh với loại tội phạm sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng. Trên quan điểm không có vùng cấm, khu vực cấm; xử lý đúng người đúng tội với hành vi sản xuất, kinh doanh, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng. 

Cụ thể, ngày 3 - 6, Công an phường Hưng Thành (TP Tuyên Quang) đã phối hợp với Đội Quản lý thị trường số 1 thuộc Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Tuyên Quang tiến hành kiểm tra, phát hiện cơ sở kinh doanh thực phẩm của bà N.T.D, ở tổ dân phố 1, phường Hưng Thành có 25 thùng kem không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Số kem trên có chữ nhãn hiệu tiếng Trung Quốc (trên một số sản phẩm có hiện tượng rách vỏ bao bì, chảy nước). Chủ cơ sở là bà N.T.D. không xuất trình được hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc, xuất xứ của sản phẩm trên. Quá trình làm việc, bà D. khai nhận nhập số hàng trên từ người lạ mặt ghé qua giới thiệu sản phẩm, vì thấy giá thành rẻ hơn nhiều so với thị trường nên chủ cơ sở mua với mục đích bán lại để kiếm lợi nhuận.

Lực lượng chức năng đã lập biên bản thu giữ và tiến hành tiêu hủy 25 thùng kem trên theo đúng quy định. Hiện vụ việc đang được củng cố hồ sơ, xử lý vi phạm của chủ cơ sở theo quy định pháp luật.

Cuộc chiến chống hàng giả là một hành trình dài và đầy thử thách không chỉ riêng lực lượng chức năng mà cần cả ý chí chiến đấu cộng đồng. Mỗi hành động nhỏ, dù là một lời tố giác, một lần kiểm tra sản phẩm kỹ lưỡng, hay một quyết định mua hàng có ý thức của người dân đều góp phần tạo nên sức mạnh tổng hợp để đẩy lùi vấn nạn này, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và xây dựng một nền kinh tế lành mạnh, bền vững.