Chuyện buồn từ giường bệnh 

Mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, suốt 6 năm nay, ông Nguyễn Văn Th,  sinh năm 1960, phường Tân Quang (TP Tuyên Quang) thường xuyên phải vào Bệnh viện Phổi tỉnh vì bệnh diễn tiến xấu dần theo thời gian. Thời gian gần đây, ông hay bị những cơn khó thở dẫn đến phải thở ô xy.

Từ đầu năm 2025, ông đã phải nhập viện cấp cứu 3 lần, mỗi lần điều trị từ 12 đến 14 ngày. Vợ ông, bà Nguyễn Thị Hồng Thúy, cũng gần như túc trực tại bệnh viện suốt thời gian ông nằm viện. Việc nhà gác lại, con cháu cũng không yên tâm làm ăn, khi ông Th. ở viện nhiều hơn ở nhà. 

Ông Th. bộc bạch: “Bệnh này là do tôi hút thuốc lâu ngày mà ra. Từ năm 20 tuổi tôi bắt đầu hút thuốc. Ngày còn trẻ, trung bình mỗi ngày tôi hút 1 bao, lúc gặp gỡ bạn bè có khi còn hút nhiều hơn. Trung bình mỗi năm tôi cũng tiêu vào thuốc lá đến gần chục triệu đồng, chưa kể tiền thuốc men đi điều trị vì tác hại của thuốc lá.

Sau này, khi tuổi lớn hơn, tôi có hạn chế nhưng vẫn hút nhiều. Khi vào viện điều trị, các bác sĩ đã khuyên tôi bỏ thuốc, nhưng hút thuốc quá lâu, không thể nói bỏ là bỏ được, tôi đã kiềm chế nhiều, một ngày chỉ hút vài điếu để đỡ cơn thèm. Chính vì không bỏ được thuốc, nên cuộc sống của tôi lâu nay đã xem bệnh viện là nhà, còn nhà là quán trọ”. 

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh phối hợp với các đoàn thể diễu hành tuyên truyền về tác hại thuốc lá trên địa bàn thành phố Tuyên Quang.

Tương tự, tại khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa tỉnh, chúng tôi không khỏi bất ngờ khi chứng kiến cảnh hằng chục bệnh nhân đang phải vật lộn với bệnh ung thư, đấu tranh từng giây, từng phút với “thần chết” để giành giật sự sống, trong số đó có cả những bệnh nhân bị ung thư do thuốc lá gây ra.

Ông Hà Văn Q, 51 tuổi, xã Kiến Thiết (Yên Sơn) thường xuyên bị đau thắt vùng ngực, khó thở, mới đây do bệnh chuyển nặng nên ông đã đến bệnh viện để khám. Sau khi làm các kết quả xét nghiệm, siêu âm, chụp cộng hưởng từ, các bác sĩ chẩn đoán ông bị K phổi. Trải qua những cơn đau tưởng chừng như “không thể sống nổi”, ông Q. ân hận nói: “Những ngày này bệnh tình tôi có diễn biến nặng hơn, cơ thể có những lúc gần như không còn sức để chống chọi với bệnh tật. Tôi mong mọi người đừng ai giống như tôi, nhất là các bạn trẻ nếu chưa từng đụng đến thuốc lá thì đừng bao giờ thử rồi lại tiền mất tật mang”.

Bác sĩ Hoàng Thị Hà Tuyên, Trưởng khoa Lao ngoài phổi nội hô hấp, Bệnh viện Phổi tỉnh cho biết: Trung bình mỗi ngày, khoa tiếp nhận và điều trị cho khoảng 35 - 40 bệnh nhân mắc bệnh về hô hấp, trong đó có từ 60% số bệnh nhân mắc các bệnh có liên quan đến thuốc lá. Có những bệnh nhân trước kia ngày hút đến 2 bao thuốc mỗi ngày, đến nay mỗi năm phải vào điều trị tại khoa 5 đến 6 lần.

Thuốc lá không chỉ tác động đến sức khỏe, mà còn ảnh hưởng xấu đến tinh thần và trí lực của thanh, thiếu niên. Hiện nay, nhiều thanh, thiếu niên có sở thích hút thuốc lá từ rất sớm. Không khó bắt gặp hình ảnh các em phì phèo điếu thuốc trong các tiệm internet, quán trà đá vỉa hè, cà-phê. Trong số đó có cả học sinh THCS, THPT, thậm chí còn có cả nữ sinh. Một số thanh, thiếu niên hiện nay coi điếu thuốc đương nhiên là lời mời xã giao trong lần gặp gỡ hay giao lưu. Một số nguyên nhân khác được cho là khá phổ biến là để giải trí, đỡ buồn ngủ, giảm căng thẳng; học đòi theo phim ảnh hay để khẳng định bản thân nên tập tành hút thử rồi thành thói quen.

Từ bỏ trước khi quá muộn

Bác sĩ Đoàn Lương Anh, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh cho biết, trong số hơn 7.000 tạp chất có trong thành phần của khói thuốc lá thì có khoảng 4.000 chất độc hóa học, 50 chất gây ung thư, CO (khí gây khó thở), nicotin (chất gây nghiện)... Khi hút thuốc, các tạp chất này tác động đến tất cả các cơ quan chứ không riêng mình phổi, gây ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe của con người, từ những bệnh nhỏ nhất ở vùng hầu họng cho đến các bệnh lý toàn thân. Các bệnh thường gặp nhất do hậu quả của hút thuốc lá là ung thư phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, viêm phế quản mạn tính, tăng huyết áp, tim mạch, xơ vữa động mạch…

Theo kết quả các nghiên cứu y khoa, ở người nghiện thuốc lá, nguy cơ tử vong vì bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính cao gấp 66 lần; tỷ lệ tử vong do ung thư phổi cao gấp 22 lần; nguy cơ ung thư thực quản cao gấp 8 - 10 lần, nguy cơ ung thư thanh quản cao gấp 12 lần, nguy cơ tai biến mạch máu não tăng gấp 2 - 4 lần và nguy cơ mắc bệnh tim mạch gấp 2 - 3 lần so với người không hút thuốc lá.

Bác sĩ Hoàng Thị Hà Tuyên, Trưởng khoa Lao ngoài phổi, Nội hô hấp, Bệnh viện Phổi tỉnh thăm khám bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn.

Bác sĩ Đoàn Lương Anh cũng cho biết thêm, hầu như mọi bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính vào điều trị tại bệnh viện đều có liên quan đến thuốc lá.

Một số trường hợp nữ bệnh nhân không hút thuốc lá trực tiếp nhưng lại thường xuyên bị ảnh hưởng bởi khói thuốc do người nhà sử dụng thuốc lá. Đến hiện tại, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu là điều trị lên cơn nên bệnh nhân phải tái khám định kỳ sau điều trị cấp và được quản lý hồ sơ điều trị ngoại trú. Đặc biệt, những bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính giai đoạn III, IV hầu như ở bệnh viện triền miên, có người cứ 1 tuần vào viện, 1 tuần ra viện rồi lại vào viện. Do đó, thời gian, kinh phí điều trị cho bệnh nhân rất tốn kém, đó là chưa kể bệnh nhân thường xuyên vào viện không thể lao động, lại phải có người nhà đi chăm nuôi, ảnh hưởng lớn đến gia đình và xã hội.

Khó áp dụng luật

Thời gian qua, các ngành chức năng trong tỉnh đã triển khai nhiều hoạt động phòng chống tác hại của thuốc lá (PCTHCTL) và đạt được một số kết quả khả quan. Tuy nhiên, việc thực thi Luật PCTHCTL và xây dựng môi trường không khói thuốc trên địa bàn toàn tỉnh vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức.

Một trong những trở ngại lớn nhất trong thực thi Luật PCTHCTL là ý thức của người dân. Mặc dù Luật đã quy định rõ về việc cấm hút thuốc ở nơi công cộng như nhà hàng, bến xe, bệnh viện, trường học... nhưng việc tuân thủ chưa đồng bộ. Nhiều người dân vẫn xem nhẹ việc hút thuốc lá nơi công cộng. Ngoài ra, thói quen hút thuốc lâu năm khiến nhiều người khó từ bỏ, ngay cả khi hiểu rõ những rủi ro mà thuốc lá mang lại cho bản thân và người xung quanh.

Bác sỹ La Đăng Tái, Phó Giám đốc Sở Y tế cho biết, thời gian qua, công tác PCTHCTL được triển khai tại tất cả các cơ quan, đơn vị, địa phương trên địa bàn toàn tỉnh. Tuy nhiên một số cơ quan, đơn vị chưa thực sự sâu sát, thực thi nghiêm các quy định của Luật PCTHCTL, vẫn còn một bộ phận cán bộ, công nhân viên chức hút thuốc lá tại cơ quan, công sở.

Bên cạnh đó, việc thực thi Luật PCTHCTL gặp nhiều khó khăn do thuốc lá là sản phẩm gây nghiện, được bày bán ở khắp nơi, mọi người có thể dễ dàng tiếp cận và mua thuốc lá. Đặc biệt, không kiểm soát được việc bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi… Điều này đã tạo ra các “rào cản” trong việc thực thi Luật PCTHCTL trên địa bàn tỉnh.

Nhằm phòng chống tác hại của thuốc lá, hạn chế tối đa bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hằng năm Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh tổ chức các đợt khám sàng lọc trong cộng đồng. Trung tâm đẩy mạnh thông tin tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng trong việc phòng chống tác hại của thuốc lá.

Trong đó tập trung phổ biến Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá; nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, ung thư, bệnh phổi do khói thuốc; tuyên truyền về tác hại của các loại thuốc lá thế hệ mới… Việc tuyên truyền được triển khai đa dạng trên các kênh thông tin đại chúng. Tại các địa điểm công cộng, cơ quan, trường học, cơ sở y tế được treo biển báo, gắn pano, áp phích. Qua đó góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm của mỗi người trong việc phòng chống tác hại của thuốc lá đối với bản thân, gia đình và cộng đồng.

Thuốc lá là nguyên nhân gây nhiều bệnh tật và tử vong nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu mọi người thực hiện nghiêm theo những quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, cần phải từ bỏ thuốc lá. Việc bỏ thuốc lá phụ thuộc chính vào sự quyết tâm của bản thân người hút. Thiết lập môi trường không có khói thuốc lá là nhiệm vụ chung của tất cả mọi người, để bảo vệ sức khỏe của bản thân cũng như cả cộng đồng.