Món quà từ thiên nhiên

Sự độc đáo của ẩm thực vùng cao được kết tinh từ chính thiên nhiên ban tặng, tạo nên những món ăn dân dã, mang đậm văn hóa vùng miền. 

Có lẽ món ốc ruộng đã gắn bó và trở nên quen thuộc với nhiều người. Món ăn đơn giản trong cách chế biến nhưng lại đậm đà hương vị và gợi nhớ nhiều kỷ niệm ấu thơ trên cánh đồng làng. Không chỉ những người con xa quê, nhiều thực khách khi đến với vùng cao Tuyên Quang cũng bị hút hồn bởi hương vị đậm đà của món ăn này. Nguyên liệu làm nên món ốc ruộng cực kỳ đơn giản và rất dễ tìm, đó là ốc ruộng, là các loại gia vị như sả, ớt, lá chanh, mẻ... Ốc ruộng sống chủ yếu tại các mương nước, ruộng lúa. Chúng to hơn đầu ngón tay cái, được rửa sạch, chặt bớt cuống vỏ xoắn để nấu chín. Ốc chín, ta thổi nhẹ để thịt rời khỏi vỏ, kê miệng hút một hơi dài ở đầu ốc, toàn bộ thịt ốc nằm trọn trong miệng. Cái béo ngọt của thịt ốc, chua nhẹ, cay xè của ớt và gia vị thấm vào đầu lưỡi, tan dần trong họng, cộng với mùi thơm của sả, lá chanh cảm giác ngon đến khó tả.

Bánh gấc, bánh rêu suối, bánh trứng kiến.
 

Mùa nhộng cọ chỉ kéo dài vài tháng trong năm. Khi các cây cọ bị chặt xuống, thân cây đã mục, người dân háo hức đi tìm nhộng cọ. Nhộng cọ sau khi lấy về được rửa sạch và thường chế biến theo 3 cách: Xào nước măng chua, xào lá chanh hoặc nướng than hoa. Qua lớp mỡ già, những con nhộng cọ căng phồng, béo ngậy thêm chút vị mặn của mắm, thơm của lá chanh hay chua nồng của nước măng ngâm đủ để kích thích vị giác của những thực khách khó tính nhất. Nhiều người thưởng thức chỉ 1 lần mà thật khó quên cái hương vị đó và rồi mỗi khi đến mùa lại lùng sục mua cho bằng được dù giá thành mỗi cân nhộng cọ khá đắt đỏ, từ 300 - 400 nghìn đồng/cân.

Chắc hẳn thiên nhiên đã ưu đãi cho mảnh đất Tuyên Quang có một môi trường sống trong lành với hệ thống sông, suối, núi, đồi hùng vỹ. Những sản vật đến từ thiên nhiên tuy được chế biến đơn giản nhưng vẫn đủ sức để lại trong lòng thực khách những ấn tượng khó phai. Đơn giản chỉ là những con cá suối nhỏ xinh được chiên giòn hay nấu canh với những loại lá chua trên rừng cũng đủ làm ta hồi sức sau một ngày vất vả. Hay là món bánh rêu suối, bánh trứng kiến, bánh gai, bánh củ chuối, bánh gấc… ai cũng phải tìm mua làm quà mỗi khi đến với các huyện vùng cao.

Bản hòa ca sắc màu

Khi nói đến ẩm thực vùng cao sẽ thật thiếu sót nếu không nhắc đến những mẹt cơm đầy màu sắc. Thường, mỗi mẹt cơm sẽ có đủ các món luộc, nướng, chiên, xào như: Thịt gà, tôm sông, thịt lợn, cá hồ, trứng rán, rau hôi, rau xanh, xôi ngũ sắc… Nếu như bạn đã quá quen thuộc với món gà luộc, gà rán ở chốn phố thị thì lên vùng cao bạn sẽ được thưởng thức món gà nướng ướp mắc khén, hạt dổi chấm muối chanh hoặc đổi gió với món vịt luộc khi nước chấm được pha bằng chính nước luộc vịt thêm chút rau răm, húng rừng hay đơn giản là món thịt lợn luộc chấm mẻ… Tất cả hòa quyện tạo nên sức hút kỳ lạ cho mỗi món ăn. Những món ăn được bày biện gọn gàng trên chiếc mẹt tre, lót lá chuối, đan xen hài hòa về màu sắc tạo sự mộc mạc, gần gũi.

Mẹt cơm đặc trưng của các homestay vùng cao Tuyên Quang.

Ở vùng cao, có những món ăn tên gọi và hương vị sẽ chẳng liên quan gì đến nhau. Nếu bạn chỉ nghe đến rau hôi, rau bò khai chắc hẳn sẽ không muốn thử qua, tuy nhiên, các loại rau đó khi chế biến thành món luộc, xào hay rán cùng trứng thì thật sự hấp dẫn. Vậy mới nói, các món ăn không cần quá cầu kỳ về tên gọi, hương vị mới chính là thứ quyết định nó có chinh phục được thực khách hay không.

Nếu bạn là “fan” của đồ sống, chắc chắn bạn không thể bỏ qua món gỏi cá từ những loại cá đặc sản như cá chiên, cá bỗng… ở hồ sinh thái Na Hang - Lâm Bình. Món ăn là sự kết hợp khéo léo, hài hòa giữa vị mặn mòi của sông nước và chan chát của lá cây rừng. Nhiều người chọn cách thái mỏng cá nhúng với chút nước chanh muối và ăn trực tiếp hoặc cũng có thể trộn cá với nước chanh, xương cá băm nhỏ rang vàng, lá nhội thái nhỏ. Miếng thịt cá trắng phau ánh lên sự tươi ngon của thủy sản vùng lòng hồ ăn kèm với các loại lá rừng như mác coóc, bây bủn, bây theo, bây khinh, lá nhội, lá tía tô xanh… sẽ làm bạn ăn một lại muốn ăn hai. Tuy nhiên, nếu bạn không ăn được đồ sống, đừng ngại, hãy để đầu bếp mang đến cho bạn món cá nướng, bạn chỉ cần ăn kèm với một chút lá mác coóc, lá mơ chấm muối chanh thêm chút mắc khén, hạt dổi để thưởng thức đầy đủ hương vị.

Mỗi món ăn vùng cao được kết tinh qua nhiều thế hệ, chứa đựng hành trình bảo tồn, gìn giữ và quảng bá những nét văn hóa đặc sắc của mỗi dân tộc đến với khách du lịch. Vậy nên, ai đã từng được thưởng thức những món ăn dân dã của vùng cao Tuyên Quang, chắc chắn sẽ mang... tương tư đến mãi sau này.