Những báo động “đỏ”

Trung tuần tháng 2 vừa qua, trên mạng xã hội xuất hiện sự việc, một em học sinh trường Trung học phổ thông chuyên của tỉnh Nghệ An đã bị một người đàn ông đấm, đá túi bụi vào mặt, vào người gây tổn thương sức khỏe về cả tinh thần và thể lực. Cộng đồng cả nước phẫn nộ, bởi nguyên nhân được xác định rất nhỏ nhặt, chỉ là một va chạm nhẹ giữa 2 bên không gây hậu quả nghiêm trọng nhưng nghiêm trọng ở cách hành xử của người đàn ông. Hành động hung hăng, thiếu kiềm chế, sử dụng vũ lực để giải quyết tình huống đã khiến người đàn ông nhận về hậu quả, đối mặt với sự trừng phạt của pháp luật.

Nhiều người dân trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang tích cực luyện tập chạy bộ để nâng cao sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần. Ảnh: Lý Thịnh

Trước đó, một câu chuyện làm đau lòng cả cộng đồng và lấy đi nước mắt của bao bậc làm cha, làm mẹ, thầy, cô giáo. Một em học sinh đang học Trung học cơ sở bị nghi là do có xích mích với bạn trong lúc chơi bóng đá mà bị người nhà bạn đánh tới chết não, dẫn đến tử vong xảy ra tại Long Biên (Hà Nội). 

Mới đây nhất, ngày 24-2, sự bất hiếu tận cùng đã xảy ra trên địa bàn tỉnh của một tỉnh phía Nam, cậu con trai đã đổ xăng, thiêu sống người đã mang nặng đẻ đau sinh ra mình. Điều phẫn nộ nhất là cậu ta còn không cho hàng xóm dập lửa cứu mẹ của mình.

Một thời gian, mạng xã hội xuất hiện những câu trêu chọc nhau như “đưa, bán tôi cái thùng xốp” hay “nhét vào vali”. Nguồn gốc của những câu nói này bắt nguồn từ các vụ giết người giấu xác của các cặp đôi. Nguyên nhân dẫn đến hành vi giết người của thủ phạm được xác định từ việc cãi nhau, chia tay dẫn đến hành vi tức giận mất kiểm soát.

Với anh Nguyễn Anh Đức, xã Trung Hà (Chiêm Hóa) được đi chơi về những miền quê đã cho anh rất nhiều năng lượng tích cực.

Ngay trên địa bàn tỉnh ta, năm 2024, trên địa bàn xã Yên Phú (Hàm Yên) một vụ án mạng đau lòng đã xảy ra. Mâu thuẫn trong gia đình chất chứa không được sẻ chia, giải quyết để đến lúc “giọt nước làm tràn ly”. Chỉ vì mất thứ tài sản vô cùng nhỏ bé là buồng cau mà mâu thuẫn anh em đi đến đỉnh điểm của sự tàn khốc, người bị tước đi mạng sống, người phải trả giá bằng những năm tháng ăn năn, hối lỗi trong tù tội.  

Những va chạm, sự việc tưởng chừng như vô cùng nhỏ bé không được hòa giải một cách êm thấm mà một bộ phận người trong cuộc giải quyết bằng những cơn thịnh nộ, bạo lực để rồi hậu quả trở lên nghiêm trọng.

Theo báo cáo mới nhất của tổ chức Y tế Thế giới (WHO) sức khỏe tinh thần của cộng đồng đang ở mức báo động, bởi số lượng người bị mất kiểm soát cơn tức giận trên thế giới đang gia tăng hằng năm. Đây là một trong những nguyên nhân gây ra các vấn đề sức khỏe tinh thần như trầm cảm, stress và các rối loạn tinh thần khác.

Tại Việt Nam, Viện Nghiên cứu Xã hội và Kinh tế (VESR) đã thực hiện một cuộc khảo sát và chỉ ra rằng 70% dân số không thể kiểm soát được cơn tức giận của bản thân, 30% còn lại có nhận thức đúng đắn và biết cách kiềm chế cơn nóng giận.

Đâu là nguyên nhân?

Những sự việc, hành vi và con số khảo sát của VESR cho thấy sức khỏe tinh thần trong cộng đồng đang dần bị giảm sút, trong bản thân mỗi người rất dễ bị kích động khi gặp phải những vấn đề trong cuộc sống. Trong hoàn cảnh nào đó, khi quyền và lợi ích bị tác động dù rất nhỏ nhưng họ sẵn sàng sử dụng cái đầu nóng để giải quyết tình huống.

Thạc sĩ Hà Thị Minh Đức, giảng viên khoa Tâm lý giáo dục, Trường Đại học Tân Trào, người đã có gần 20 năm nghiên cứu, giảng dạy về sức khỏe tinh thần cộng đồng thừa nhận: Sức khỏe tinh thần của mỗi người trong đời sống hiện nay đã yếu đi rất nhiều. Họ không còn bình tĩnh hay nói cách khác là “khỏe mạnh” để đối mặt với những tình huống có thể xảy ra trong cuộc sống thường ngày. Không ít người trở lên bốc đồng, hung tính, tấn công người khác khi đang mất bình tĩnh và bị cơn giận chi phối.

Nhiều gia đình trẻ hiện nay lựa chọn đi du lịch là cách tốt nhất để mọi người cân bằng nhịp sống và khám phá những miền đất lạ.

Theo Thạc sĩ Hà Thị Minh Đức, 3 nhóm nguyên nhân dẫn đến việc giảm sút sức khỏe tinh thần của cộng đồng hiện nay. Đó là: Nhóm di truyền, nhóm yếu tố sinh học và nhóm tâm lý xã hội, trong đó nhóm tâm lý xã hội đang là nguyên nhân chính, quan trọng tác động trực tiếp và làm “suy giảm hệ miễn dịch” sức khỏe tinh thần của con người trong đời sống hiện nay. Thạc sĩ Đức lý giải, cuộc sống hiện đại đem lại nhiều giá trị nhưng cũng đòi hỏi con người phải đương đầu, thích nghi với những đòi hỏi cao hơn nếu không biết sắp xếp khoa học, lắng lại, tiết chế được hành vi, cảm xúc rất dễ tiềm ẩn những nguy cơ rối loạn tâm lý dẫn đến việc mất kiểm soát cảm xúc, mất kiểm soát hành vi ảnh hưởng xấu đến bản thân, gia đình, cộng đồng, xã hội. Thực tế những vụ ẩu đả dẫn đến những hậu quả khôn lường có xu hướng gia tăng nguyên nhân đầu tiên là do chủ thể mất kiểm soát cảm xúc, dẫn đến mất kiểm soát hành vi.

Đồng quan điểm với Thạc sĩ Đức, Bác sĩ -  Chuyên khoa I - Vũ Xuân Nam, Phó Trưởng khoa Tâm thần, Bệnh viện Đa khoa Tuyên Quang bày tỏ: “Suy giảm sức khỏe tinh thần, mắc các chứng rối nhiễu tâm lý, hành vi, trầm cảm,... dẫn đến những lệch chuẩn đang có xu hướng gia tăng, đặc biệt là ở giới trẻ. Những áp lực về học hành, công việc, cuộc sống… đòi hỏi mỗi người phải gồng mình cố gắng, tuy nhiên lại thiếu đi sự quan tâm, sẻ chia, môi trường để giao lưu trao đổi đã khiến con người ngày càng thu mình, ngại tiếp xúc xã hội. Tệ hơn, có những trường hợp đáng tiếc đã xảy ra, một số bạn trẻ chọn kết thúc cuộc đời khi chỉ vừa mười tám, đôi mươi khi những nỗi niềm, áp lực chất chứa không tìm được hướng giải quyết”.

Bác sĩ - Chuyên khoa I Vũ Xuân Nam khẳng định: Sức khỏe tinh thần của một bộ phận người trong xã hội đang bị giảm sút, song chưa hẳn là bệnh lý nhưng đã đến mức báo động, bởi hậu quả sau đó gây ra là vô cùng nghiêm trọng và đòi hỏi cần phải được “bắt bệnh” sớm có giải pháp “chữa trị” vì một cộng đồng an toàn, văn minh và lịch sự.

Chữa lành tổn thương tinh thần

Đứng trước những áp lực vô hình, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh thần, nhiều các cơ quan, đơn vị, trường học, gia đình, cá nhân đã lựa chọn “tháo gỡ” bằng cách thành lập, xây dựng các mô hình để phòng, và  “chữa lành” tạo sức đề kháng chủ động cho các thành viên trong cuộc sống hiện đại ngày nay.  

Tiết học chủ điểm của Trường Tiểu học Lê Văn Tám (TP Tuyên Quang) luôn mang lại sự hứng khởi cho học sinh.

Trường Tiểu học Lê Văn Tám, thành phố Tuyên Quang đã rất thành công trong mô hình dạy học kỹ năng sống, giảm áp lực học cho học sinh. Ông Nguyễn Việt Hải, Hiệu trưởng trường Tiểu học cho biết, ngoài dạy kiến thức theo chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhà trường đã triển khai các chương trình ngoại khóa, hoạt động trải nghiệm, tiết học kỹ năng sống cho học sinh ngay từ đầu cấp. Với các chương trình “Hoạt động tụ điểm”, “Nơi tương lai bắt đầu”, “Cha mẹ cùng thầy, cô lên lớp”… Từ các mô hình, các hoạt động trẻ có thời gian, không gian để hòa mình, bộc lộ cảm xúc, trải nghiệm cuộc sống, tạo sự hứng khởi, kích thích tư duy sáng tạo trong từng học sinh.

Không riêng trong môi trường giáo dục, nhiều cơ quan, đơn vị thành lập các câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, tổ chức các chuyến tham quan, du lịch nhằm nâng cao đời sống tinh thần cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động. Chị Nguyễn Thị Nguyệt Cầm, phường Minh Xuân (TP Tuyên Quang) cho biết: “Với chị, du lịch là liệu pháp “chữa lành” hiệu quả. Chị cảm thấy rất hài lòng khi cơ quan chị luôn tạo điều kiện, cơ hội để anh, chị, em được đi giao lưu, học hỏi. Những chuyến tham quan, học tập hay những chuyến du lịch biển, leo núi, khám phá những miền đất lạ bên người thân yêu là điều hạnh phúc nhất với chị và cũng giúp chị bổ sung năng lượng để sống vui, sống khỏe, hứng khởi trong cuộc sống và công việc”.

Trước những “gánh nặng” tâm lý ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần mà bất kỳ ai, đặc biệt là các bạn trẻ đã đang và sẽ phải đối mặt, Bác sĩ - Chuyên khoa I Vũ Xuân Nam đưa ra lời khuyên: Mỗi người hãy tạo cho mình một không gian sống, môi trường làm việc vui vẻ, hạnh phúc bên bạn bè, người thân và gia đình và tìm cho mình một niềm vui. Đồng thời chúng ta cũng cần dành một khoảng thời gian nhất định trong ngày để lắng lại cảm xúc, tiết chế ái kỷ, hãy sống vì cộng đồng. Đó là liều vắc - xin tốt nhất tạo sức đề kháng chủ động và cũng là liệu trình kháng sinh hiệu quả để “chữa lành” sức khỏe tinh thần nếu không may gặp những sang chấn. Bởi chúng ta đang hướng đến một Việt Nam khỏe mạnh, hạnh phúc.