Người dân tộc Tày gọi hạt cốm là “Mặt pẩu” để chỉ hạt cốm như hạt ngọc. Cốm vùng cao Tuyên Quang được làm từ lúa nếp cái hoa vàng, tỏa mùi thơm dịu nhẹ trong tiết trời thu. Lúa non uốn câu được người phụ nữ Tày gặt hái trước khi mặt trời lên, vẫn còn đọng sương sớm. Lúa lúc này đúng thời điểm không quá non mà cũng chẳng già sẽ cho mẻ cốm thơm dẻo.

Lúa nếp cái hoa vàng sau khi được cắt từng cum mang về được chia thành từng bó nhỏ rồi nhúng qua nước. Sau đó hơ trên phên tre tươi đặt trên bếp củi.

Người hơ lúa phải dải và giở đều tay các bó lúa. Khi bấm ngón tay thấy trấu dóc, hạt lúa tỏa ra mùi thơm thì lúa đã chín tới. Người phụ nữ lấy chiếc bát con tuốt từng hạt lúa, để nguội hẳn rồi cho vào chiếc loỏng để giã, tách bỏ trấu khỏi hạt cốm. Sau khi giã xong, cốm  được cho vào nong, sàng để làm sạch trấu một lần nữa. Thậm chí, người phụ nữ còn phải tỉ mẩn ngồi nhặt sạch trấu.

Cốm có thể chế biến thành nhiều món ăn khác nhau như chè cốm, chả cốm, bánh cốm dẻo thơm, xôi cốm với đỗ xanh và hạt sen… Hạt cốm thoảng hương lúa nếp mới gieo bao thương nhớ và trở thành món quà quê dân dã của du khách khi đến với vùng cao Tuyên Quang.