Xâm nhập thế hệ trẻ

13 tuổi, T.T.N, phường Minh Xuân (TP Tuyên Quang) đã thành thạo thuốc lá điện tử. N thành thật chia sẻ, năm em học lớp 6, nghe chúng bạn em thử hút, rồi quen lúc nào không hay, bây giờ nếu không dùng lại thấy nhớ nhớ. Khi dùng quen rồi để không phải xin bạn N. đã gom góp tiền bố mẹ cho ăn sáng để mua cho riêng mình một Pod - thuốc lá điện tử. Theo N, tinh dầu để hút mua rất đơn giản, chỉ cần lên mạng, đặt theo nhu cầu là có người ship về tận nhà. Tránh người thân phát hiện và ngăn cản, N. thường đi vào nhà vệ sinh, quán nước vỉa hè hoặc chỗ vắng người để hút.  

Một nhóm bạn trẻ tay vẫn cầm tài liệu, sách vở chương trình lớp 12 đến quán trà đá trên trục đường Tân Trào (TP Tuyên Quang) để cùng nhau trao đổi tài liệu học tập. Tuy nhiên thay vì trao đổi, học tập, các bạn trẻ chuyền nhau điếu thuốc lá điện tử hút như muốn thể hiện đẳng cấp với người bên cạnh. Theo lời chị chủ quán trà đá, rất nhiều bạn trẻ đang ở độ tuổi học sinh THCS, THPT sử dụng thuốc lá điện tử. Lo lắng cho tương lai của con trẻ, nhiều lần chị nhắc nhở nhưng chúng cũng làm ngơ.

Lãnh đạo Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm ma túy tuyên truyền cho học sinh trường THPT Chuyên Tuyên Quang kiến thức, kỹ năng nhận diện ma túy núp bóng thuốc lá điện tử.

Theo kết quả nghiên cứu về tình hình sử dụng thuốc lá trong học sinh của Bộ Y tế năm 2023 cho thấy, thuốc lá điện tử ngày càng xâm nhập nhiều hơn vào thế giới học đường. Cụ thể, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở người trưởng thành tăng từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020, trong khi đó, tỷ lệ học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 hiện đang sử dụng thuốc lá điện tử năm 2023 là 7,0%.

Thiếu tá Tạ Ngọc Kiên, Phó Đội trưởng Đội Phòng ngừa, đấu tranh tội phạm, lĩnh vực sản xuất trái phép chất ma túy, Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm ma túy - người đã tham gia vào rất nhiều các chuyên án lớn về điều tra, triệt phá các ổ nhóm mua bán ma túy cho rằng, ma túy, các chất gây nghiện núp bóng dưới hình thức thuốc lá điện tử được quảng bá, bày bán dưới nhiều hình thức, trên nhiều kênh thông tin, mạng xã hội như: Facebook, Zalo, Telegram… Chỉ cần vào Telegram trên thiết bị điện thoại di động, tìm kiếm thông tin về thuốc lá điện tử hàng loạt các trang, hội nhóm xuất hiện như: Hỏa diện sơn cứu cháy, Cứu cháy 420 Việt Nam, Store 420, Thảo dược cánh đồng chill…

Tác hại thuốc lá điện tử 

Tình trạng học sinh sử dụng thuốc lá điện tử ngày càng nhiều, không chỉ gây phản cảm mà còn tiềm ẩn nguy cơ về tệ nạn xã hội, chất kích thích.  1 cuộc khảo sát trong cộng đồng sử dụng thuốc lá điện tử của ngành Y tế cho thấy rõ ràng về mối liên quan giữa sử dụng thuốc lá điện tử với các tệ nạn xã hội khác như ma túy, hút shisha và các chất gây nghiện khác. Nhiều mẫu bệnh phẩm đã được ghi nhận ở Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai và Trung tâm giám định ma túy Viện Khoa học hình sự (Bộ Công an). 
Thượng tá Trần Mạnh Cường, Trưởng phòng Cảnh sát Điều tra tội phạm ma túy (Công an tỉnh) cho biết, ngày 16-12-2023, đơn vị đã bắt đối tượng Đỗ Văn Hải, sinh năm 1994, trú tại tổ 2, phường Minh Xuân (TP Tuyên Quang) về mua bán trái phép chất ma túy. Mở rộng điều tra, lực lượng đã bắt thêm đối tượng Lâm Thành Hữu, sinh năm 1996, trú tại phường 11, Quận Gò Vấp (TP Hồ Chí Minh) mua, bán tàng trữ phái phép chất ma túy. Tang vật thu được là trên 10 kg ma túy các loại, trong đó có một lượng lớn tinh dầu cần sa núp bóng trong thuốc lá điện tử. Theo lời khai của đối tượng Lâm Thành Hữu, các loại ma túy trên để cung cấp cho các đầu mối, con nghiện, người sử dụng thuốc lá điện tử có nhu cầu trong toàn quốc, trong đó có Tuyên Quang.

Những hội, nhóm mua bán thuốc lá điện tử có chứa cần sa, ma túy.

Trước đó, tháng 6-2023, qua công tác nắm tình hình tại địa bàn thành phố Tuyên Quang có nhiều người (chủ yếu là thanh, thiếu niên) sử dụng thuốc lá điện tử, trong đó có thuốc lá điện tử có chứa chất ma túy (Pod chill). Ngày 9-6-2023, Công an thành phố Tuyên Quang đã xác lập chuyên án và huy động lực lượng, phương tiện, khẩn trương điều tra, làm rõ nguồn gốc số Pod chill xuất hiện tại địa bàn và làm rõ các đối tượng có liên quan để nhanh chóng xử lý trước pháp luật. Ngày 20-6-2023, Cơ quan Cảnh sát điều tra thành phố Tuyên Quang đã ra Quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị cán đối với các đối tượng: Trần Anh Dũng, sinh năm 1988, trú tại phường Khương Mai, quận Thanh Xuân (Hà Nội) và Trần Văn Huân, sinh năm 1997, trú tại xã Nguyên Lý, huyện Lý Nhân (Hà Nam), thu giữ 100 sản phẩm thuốc lá điện tử có chứa chất ma túy MDMB-4en-PINACA. Cũng theo lời khai của 2 đối tượng sản phẩm thuốc lá điện tử có chứa chất ma túy được chúng cung cấp cho những người có nhu cầu tại Tuyên Quang và một số tỉnh, thành phố khác.

Theo báo cáo tổng hợp của gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, bao gồm các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế, bệnh viện thuộc Sở Y tế và Trung tâm y tế huyện, chỉ tính riêng năm 2023, cả nước có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử. Hầu hết các ca nhập viện trong độ tuổi từ 16 - 64. Trong đó, 27 ca dưới 16 tuổi, 102 ca từ 18 - 24 tuổi.

Tăng cường kiểm soát, ngăn chặn thuốc lá điện tử

Ngày 13-5-2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký ban hành Công điện số 47/CĐ-TTg về tăng cường quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Công điện nêu rõ ngành Y tế, Công an, Công thương, Giáo dục và Đào tạo các tỉnh, thành phố, tăng cường công tác thông tin, giáo dục, truyền thông về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. 

Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng mới đây cũng làm nóng nghị trường, khi trong phiên giải trình của Ủy ban Xã hội Quốc hội về trách nhiệm quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng với sự tham gia giải trình của Bộ Y tế và các bộ, ngành liên quan, Bộ Y tế đã đề xuất cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trước những tác hại khôn lường của nó đối với người sử dụng, đặc biệt là thế hệ trẻ, trong khi Bộ Công thương đề xuất thí điểm thuốc lá mới. 

Trong khi chờ quyết định từ Quốc hội, thì việc đồng bộ các giải pháp để ngăn chặn tác động của thuốc lá thế hệ mới đến người sử dụng trên địa bàn tỉnh được cả cộng đồng cùng vào cuộc. Ngày 10-5-2024, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch Thực hiện Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh. Mục tiêu đặt ra là giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử; giảm tỷ lệ tiếp xúc thụ động với khói thuốc từ đó giảm bệnh tật và tử vong do sử dụng các sản phẩm thuốc lá gây ra cho người dân.

Theo Thượng tá Trần Mạnh Cường, Trưởng phòng Cảnh sát điều tra tội phạm ma túy (Công an tỉnh), hiện nay quy định về xử lý người hút thuốc lá điện tử có chứa chất ma túy mới chỉ dừng ở mức xử phạt hành chính, điều này chưa đủ sức răn đe. Vì vậy, đơn vị tiếp tục tăng cường công tác điều tra, nắm tình hình, xác lập các chuyên án, tập trung đấu tranh, quyết liệt triệt phá các đường dây, ổ nhóm, các đối tượng đầu nậu, buôn bán, pha trộn các chất cấm vào dung dịch thuốc lá điện tử để khởi tố, truy tố trước pháp luật. Thượng tá Trần Mạnh Cường cũng lưu ý, người dân nếu phát hiện những ổ nhóm, đối tượng buôn, bán, sử dụng chất cấm được ngụy trang trong thuốc lá điện tử cần báo ngay cho lực lượng chức năng nơi gần nhất.

Sở Giáo dục và Đào tạo cũng đề nghị các đơn vị, nhà trường tăng cường tuyên truyền, phổ biến việc thực hiện nghiêm Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, các quy định về cấm hút thuốc lá và xây dựng môi trường không khói thuốc lá tại các cơ sở giáo dục và nơi làm việc bằng nhiều hình thức phù hợp. Sở cũng đề nghị, các đơn vị, trường học triển khai bộ tài liệu hướng dẫn truyền thông của Bộ Giáo dục và Đào tạo về phòng ngừa thuốc lá mới cho học sinh phổ thông và bộ tài liệu hướng dẫn giáo dục lồng ghép phòng, chống tác hại của thuốc lá trong bài giảng môn học, hoạt động giáo dục.

Đại diện Ban Giám hiệu trường THPT Xuân Huy (Yên Sơn) cho biết, để ngăn chặn tình trạng này, nhà trường đã đưa việc xử phạt hút thuốc lá vào nội quy của trường; phối hợp với các cơ quan chức năng tổ chức tuyên truyền cho học sinh, giúp các em có cái nhìn đúng đắn về tác hại của việc hút thuốc lá và thuốc lá điện tử. Nhà trường cũng yêu cầu phụ huynh học sinh phối hợp chặt chẽ với nhà trường trong việc quản lý, giáo dục con em tránh xa các tệ nạn xã hội, trong đó có hành vi hút thuốc lá, thuốc lá điện tử.

Đồng chí Nguyễn Lê Nguyên, Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường Tuyên Quang khẳng định, Ban chỉ đạo chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389) tỉnh đã có kế hoạch kiểm tra, kiểm soát thị trường chống buôn lậu, gian lận thương mại, trong đó có mặt hàng thuốc lá điện tử. Cục Quản lý thị trường đã chỉ đạo các Đội tăng cường kiểm tra theo kế hoạch, kiểm tra đột xuất, kiểm soát tất cả các hoạt động kinh doanh, buôn bán các sản phẩm thuốc lá mới - thuốc lá điện tử. Khu vực kiểm tra, tập trung vào các điểm tập kết, nơi cung cấp, phân phối trung chuyển hàng hóa, môi trường điện tử... Cục sẽ phối hợp với cơ quan chức năng xử lý nghiêm với tất cả các tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật trong kinh doanh, chào bán thuốc lá điếu nhập lậu, thuốc lá thế hệ mới nhập lậu, không rõ nguồn gốc xuất xứ và chưa được lưu hành tại Việt Nam.

Để ngăn chặn, đẩy lùi tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá thế hệ mới và các chất gây nghiện, thì sự vào cuộc của ngành chức năng, nhà trường là chưa đủ. Rất cần sự quan tâm chăm sóc quản lý của gia đình. Các bậc phụ huynh cần theo dõi, giám sát con em mình trong mọi hoạt động; khuyến khích con có lối sống lành mạnh, tuyên truyền, giáo dục cho các con hiểu biết đầy đủ về những tác hại khôn lường của thuốc lá, của ma túy để cùng xây dựng môi trường lành mạnh, không khói thuốc lá - Thiếu tá Kiên nhấn mạnh.